شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- مصرف گرایی یکی از پدیده های اقتصادی است که پس از انقلاب صنعتی رونق چشمگیری پیدا کرد. از جمله عوارض این پدیده می توان به تحدید منابع، آلودگی های محیط زیست و فاصله اجتماعی و تشدید رفتارهای غلط فردی و اجتماعی چون "اسراف" اشاره کرد. سؤال اساسی این است که چرا جامعه ما گرایش به مصرف گرایی دارد؟ چرا مصرف گرایی برای عده ای نوعی افتخار محسوب می شود؟ آیا میان مصرف گرایی و توسعه نیافتگی اقتصادی رابطه ای وجود دارد؟ چگونه می توان گرایش به مصرف گرایی را در سطح جامعه کاهش داد؟ چگونه می توان مردم را در مسیر درست مصرف کردن هدایت کرد؟ چه موانعی معضل مصرف گرایی را تشدید می کند؟

هنگامی که زیر بنای مناسب تولید و درآمدی وجود نداشته باشد و در عین حال بر مصرف تأکید شود، آسیبهای متعددی در جامعه بروز می کند. در شرایط رونق اقتصادی و بالا رفتن قدرت خرید مردم، مصرف گرایی رواج مییابد ولی عوامل فرهنگی در تعیین حدود آن بسیار موثرند.

از جمله عوامل مهم در کنترل مصرف: تشویق مردم به پسانداز و سرمایه گذاری، ارائه الگوهای صحیح مصرف و ایجاد زمینه مناسب جهت فعالیت اقتصادیست. مصرف گرایی به صورت اخص آن در بین کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه عمدتاً بعد از جنگ رواج پیدا کرد. دولت و صاحبان صنایع ابتدا در کشورهای صنعتی و بعد در کشورهای در حال توسعه، انسان را به عنوان یک ماشین مصرف کننده مدنظر قرار دادند تا از این رهگذر به اهداف اقتصادی که همانا افزایش مداوم سود است نائل شوند.

بنابراین مصرف گرایی، ضامن چیزی جز نیازهای کاذبی نیست که در خدمت صنایع و کشورهای صنعتی قرار گیرد. البته انسان نیز خود از لحاظ روانی آمادگی برای راحتطلبی، تجمل پرستی و حتی متمایز کردن خویش از افراد دیگر با در اختیار گرفتن کالاها و خدمات بیشتر دارد تا بدین وسیله شکاف بین خود و سایر گروههای جامعه به وجود آورد و از این شکاف برای تثبیت وضعیت اجتماعی خود استفاده کند.

از آنجا که مصرف گرایی، برداشت بیش از اندازه هر فرد از منابع نادر و کمیاب خانواده است، لاجرم این موضوع باعث فشارهای متعددی بر خانواده خواهد شد. مصرف گرایی، سدی در مقابل توسعه است، زیرا مانع از سرمایه گذاری جهت طرح و اجرای زیرساخت های توسعه می شود.

هر اندازه که در درون جامعه تبلیغات ناسالم در سطح بالا و سطح فرهنگ عمومی در حد پایین باشد به همان اندازه نیز امکان پذیرش روحیه راحت طلبی و تجمل پرستی بیشتر است. انسانهایی که کمتر اعتماد به نفس داشته و کمتر در مورد نقششان در درون جامعه تفکر می کنند، سهل تر پذیرای روحیه مصرف گرایی در جامعه هستند.

اگر بتوانیم آگاهی و سطح فرهنگ عام را افزایش دهیم قادر خواهیم بود هم بهره وری تولید را افزایش داده و هم از مصرف گرایی جلوگیری کرده و لاجرم از اتلاف منابع ممانعت به عمل آورده و همین امر، منابع را به حد وفور برای گسترش ظرفیت های تولیدی در اختیار خواهد گذاشت. همانطور که بیان شد، مصرف گرایی سبب شکاف بین طبقات مختلف مردم است.

این شکاف طبقاتی که منجر به افزایش تمایز اجتماعی شده، افزایش نفوذ فرهنگ بیگانگان را به همراه خواهد داشت. هر اندازه توزیع ثروت و درآمد در درون جامعه نامتوازن باشد روحیه مصرف گرایی رواج و گسترش سریعتری در درون جامعه خواهد داشت، به علاوه منبع کسب درآمد، عامل اساسی برای روحیه مصرف گرایی خواهد بود.

بدین صورت درآمدهای کلان که از طریق کسب رانتهای مختلف حاصل شده باشد به خاطر این که از طریق تولید حاصل نمی شود، روحیه ی مصرف گرایی را نیز سریعتر رواج می دهد. بنابراین هر گاه دگرگونی های اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، کمتر باشد امکان ایجاد این رانت کمتر بوده و در نتیجه کسب ثروت های بی حساب و بادآورده مشکل تر شده و لاجرم از تجملات و لوکس گرایی کاسته خواهد شد. از طرفی تکنولوژی جدید نیازهای جدید خلق کرده است.

نظام سرمایه داری بدون مصرف گرایی قادر به ادامه حیات نخواهد بود، لذا جست و جوی بازارهای مصرف در کشورهای دیگر را در دستور کار قرار داده است. بخشی از وظایف حاکمیت، آموزش درست مصرف در سطوح مختلف آموزش اجتماعی ست و با این وجود هیچ تلاشی برای آموزش این مسئله در کتب درسی یا فیلم ها و سریال های تلویزیونی مشاهده نشده، به این ترتیب ضعف آموزش، تشدید روحیه تجمل گرایی و مصرف گرایی توسط طبقه دلال و غیرمولد جامعه را به وجود آورده است.

تولید در جامعه و شکل گرفتن طبقات اجتماعی، به اضافه حضور فعال بخش های دلال و واسطه گر اقتصادی در جامعه ما شرایطی به وجود آورده است که حتی نظام اقتصادی را در مقابله با مفاسدی نظیر سرمایه گذاری های غیرتولیدی با مشکل مواجه کرده است.

در این صورت اگر سیستم بتواند سمت و سوی تولید جامعه را تعیین کند و جامعه نیز از تحرک طبقاتی بازماند، قاعدتاً می توان انتظار داشت که الگوی مصرف در جامعه تصحیح شود و با تولید بالقوه منطبق گردد. هرگونه اصلاح در نظام مصرف باید مبتنی بر زیرساخت تولیدی جامعه باشد و امکانی را فراهم آورد که الگوی مصرف با پشتوانه تولید تجهیز شود. مصرف گرایی، ریشه در ساختار اجتماعی دارد و نمی توان صرفاً یکی از نهادهای اجتماعی نظیر خانواده، سیاست، اقتصاد و یا فرهنگ را مسئول چنین وضعیتی تلقی کرد.

بنابراین اگر خانواده در ابداع الگوی مصرف جمع در جامعه باز می ماند به معنی آن است که نظام تولیدی مناسبی وجود ندارد که خانواده بتواند متناسب با آن به جامعه پذیری نقش های مصرفی در بین اعضای خود بپردازد. از طرفی اگر پدران و مادران در نسل گذشته نسبت به فراگیری الگوهای مصرف، توفیقی نداشتند چگونه می توان انتظار داشت که بتوانند نسل آینده را از این فرآیند مطلع کنند و به شکل منطقی موجبات اصلاح الگوهای مصرف را فراهم آورند. بنابراین نقطه عزیمت در اصلاح رفتارهای مصرفی، هیچ یک از نهادها به طور مستقل نیستند، بلکه نتیجه همگامی ساختار و کارکردهای اجتماعی است که به شرط تمایل به سمت عقلانیت، خواهند توانست گره از معضل مصرف گرایی باز کنند.

صنعت برق نیز با این معضل روبروست. توسعه جوامع و افزایش روزافزون گرایش به مصرف لوازم برقی در خانواده ها، میزان مصرف برق خانگی نیز افزایش یافته است و طبق آمارها مصرف برق خانگی در ایران 5 / 2 برابر استاندارد جهانی است یعنی در بخش خانگی و تجاری کشور 37 درصد از انرژی مصرف می شود. تاکید در سال های اخیر بیشتر بر مصارف خانگی و صنایع بوده است ولی یکی از پر مصرف ترین سازمان ها عبارت است از سازمان های دولتی، نظامی و انتظامی و مساجد و تکایا.

به نظر می رسد که یکی از برنامه های اساسی تمرکز بیشتر در زمینه مصرف انرژی در سازمان ها و ادارات می باشد.در این راستا چند راهکار ساده و عملیاتی پیشنهاد می گردد: ساعت اوج مصرف ادارات و سازمان های دولتی از ساعت 11 الی 15 می باشد؛ صرفه جویی در این بازه زمانی کاهش بسیار موثر هزینه های برق مصرفی را بهمراه دارد.

در زمان استفاده از تجهیزات سرمایشی به خصوص در فصل تابستان، کارشناسان پیشنهاد می کنند که ترموستات کولر را بین 24 تا 26 درجه سانتی گراد تنظیم کنید، چرا که با این کار کولرها برای خنک سازی و تأمین دمایی که آسایش انسان ها را تأمین می کند، برق کمتری مصرف می کنند.

همچنین به ازای هریک درجه افزایش ترموستات کولر، هزینه های برق شما حدود سه درصدکاهش خواهد یافت. سعی کنید در هنگام خروج موقت از محل کار در طول روز (در زمان های کوتاه) ترموستات را روی دمای بیشتر از 25 درجه سانتی گراد تنظیم کنید و اگر خروج طولانی است حتماً ترموستات را در حالتی قرار دهید که سیستم را کاملاً خاموش نماید تا در مصرف برق صرفه جویی شود. چنانچه تمایل به استفاده از سیستم کنترل خودکار دارید، بهتر است از ترموستات های قابل برنامه ریزی استفاده نمایید، زیرا با کمک آن ها قادر خواهید بود دمای هوای محل کار و زندگی خود را کنترل نموده و علاوه بر ایجاد آسایش و رفاه بیشتر، صرفه جویی قابل تأملی نیز در هزینه های برق به عمل آورید.

لازم است در پایان ساعت اداری سیستم های سرمایشی خود را خاموش نمایید. در صورتی که محل کار شما مجهز به سیستم سرمایشی مرکزی است، باید خاموش کردن فن های موجود در اتاق ها به دنبال خاموشی سیستم های متمرکز سرمایش مورد توجه قرار گیرد. زیرا در اینصورت، فن های اتاق به طور مستمر کار می کنند و مصرف برق حاصل از این اقدام، حتی بیشتر از صرفه جویی ناشی از خاموش کردن سیستم مرکزی می شود.

برای لوازم سرمایشی حتما از سایبان مناسب استفاده گردد تا از معرض تابش مستقیم نور  آفتاب جلوگیری بعمل آید زیرا با این کار انرژی مصرفی کمتر شده و مکان مورد نظر زودتر خنک می گردد. شایسته است کارکنان ادارات؛ دستگاه های برقی مانند کامپیوتر، چاپگر، اسکنر و سایر وسایل اداری برقی خود را تنها هنگامی که به آن نیاز دارند، روشن نمایند و پس از اتمام ساعت کار، کلیه لوازم برقی را خاموش کنند.